Eieren verstoppen: het hoort voor veel mensen bij Pasen. Maar waarom is het eigenlijk een paashaas die de eitjes verstopt? Het zou toch veel logischer zijn als dit door een paaskip wordt gedaan?
Over het ontstaan van de paashaas, die ook nog eens gekleurde eieren legt, doen verschillende verhalen de ronde. Maar heel vreemd is het niet, dat er zo aan het begin van de lente een haas opdoemt. Hazen zijn immers een vruchtbaarheidssymbool en Pasen is een vruchtbaarheidsfeest. Christen vieren dat Jezus aan het kruis is gestorven, maar ook weer is opgestaan. Voor anderen is Pasen de tijd waar het begin van het nieuwe leven, de lente, wordt gevierd. Er zijn in ieder geval rond Pasen voldoende praktische redenen om eieren te eten.
Alleen eieren voor brave kinderen
De paashaas sloop in 1825 de Nederlandse geschiedenis binnen, via Duitse migranten en hun boeken. In Duitsland kenden ze deze haas al sinds 1682, inclusief het verhaal dat hij gekleurde eieren zou leggen. Want die mooie geschilderde eieren konden immers niet afkomstig zijn van een doodnormale kip. Toch duurt het even voordat de paashaas populair wordt in ons kikkerlandje. In 1961 wordt de paashaas als ‘nieuwe’ traditie genoemd door volkskundige S.J. Van der Molen. Het ritueel had toen een opvoedkundig karakter. Op paasochtend konden de kinderen zoeken in de tuin, want de paashaas had bij de brave kinderen (chocolade)eieren verstopt.
De meest logische verklaring voor een haas die eieren legt lijkt in ieder geval te zijn dat eieren die door vogels in verlaten hazenlegers werden gelegd, vroeger per ongeluk werden aangezien voor ‘hazeneieren’.
De mythe van Ostara
Volgens veel bronnen heeft de paashaas echter een mythologische oorsprong. Zo zou het verhaal van de paashaas zijn oorsprong vinden bij de Teutonen: een Germaanse stam die in de laatste eeuw voor Christus verdween. Een van de stamverhalen vertelt hoe een klein meisje een gewond vogeltje vond. Ze bad tot de godin Ostara om hulp. De godin kwam toegesneld. Ze zag dat het vogeltje er heel slecht aan toe was en veranderde het in een haas. Aan het meisje vertelde ze dat de haas voortaan één keer per jaar terug zou komen om gekleurde eieren te leggen.
De mythe van Eostre en de paashaas
Volgens een andere mythe was Eostre de Germaanse godin die de lente bracht. Eén jaar had ze zich verslapen. Vlug gaf ze de lente een zwiep in de goede richting, maar zag toen tot haar verdriet dat een kwetsbaar vogeltje het niet ging redden. Die had een tik meegekregen van de strenge winter en kreupelde hulpeloos rond met lamme vleugeltjes. Eostre veranderde het vogeltje in een haas. Eén dag in het jaar kon die haas net, als vroeger, eieren leggen, op de feestdag van Godin Eostre. Volgens het verhaal is dat ook hoe Pasen aan zijn naam komt: Easter in het Engels, Ostern in het Duits.
De mythe van Eastra
Een derde variant verhaalt over een Germaanse vruchtbaarheidsgodin met de naam Eastra die zichzelf op aarde als haas vertoonde. Met name als de ‘gekke’ maartse haas in het paarseizoen aan het begin van de lente. Het christelijke Pasen was in deze contreien oorspronkelijk haar lentefeest.
De stoute vogel werd een paashaas
Ten slotte is er nog het verhaal over de stoute vogel. In deze mythe is de paashaas eigenlijk een vogel die zich zo had misdragen, dat hij voor straf in een haas werd veranderd. Nu mag hij nog maar één keer per jaar eieren leggen, die hij goed moet verstoppen.
Er is wel een paaskip (in Tirol)
Toch is de paashaas niet altijd degene die de paaseieren legt. In plaats van een haas is er een haan in Beieren, een kip in Tirol, een vos in Thüringen en in Westfalen en een koekoek in Hannover. In katholieke regio’s (België, Frankrijk, zuiden van Nederlands Limburg) vertelt men de kinderen dat de paaseieren door de paasklokken gebracht worden. De klokken zijn na het luiden tijdens het Gloria van de Heilige Mis op Witte Donderdag naar Rome vertrokken om er de eieren te halen. Deze klokken hebben de vorm van kerkklokken met vleugeltjes en vliegen door de lucht.
Foto: Ryan McGuire via Picjumbo. Bronnen: Scientas, Quest, Willem Wever, Wikipedia, Markethings.
