Eieren worden al decennialang gebruikt als basis voor diverse dranken. Kandeel bijvoorbeeld, een traditionele kraamdrank die al in de 17e eeuw aan kraamvrouwen geschonken werd. En de kraamvisite? Die dronk gezellig mee.
Kandeel is een typische oudhollandse eierlikeur die al sinds de 17e eeuw in de kraamtijd geserveerd werd. Het is een romig, geel drankje met een alcoholpercentage van zo’n 17 tot 21,5 procent en heeft wel iets weg van advocaat. De kraamvrouw zou ervan aansterken en als bijkomend voordeel zou het bijbehorende ritueel boze geesten bij moeder en kind vandaan houden.
Kandeelmiddag
Kandeel werd aan de jonge moeder en de kraamvisite geschonken tijdens de zogenoemde kandeelmiddag. Vaak was dit op de laatste dag dat de kraamzorg er nog was. Overigens duurde de kraamtijd toentertijd maar liefst drie weken, en al die tijd was de baker, ook wel baakster genoemd, er om moeder en baby te vertroetelen. Bij de bovengemiddelde gezinnen dan, want de armere mensen kenden die luxe niet.
Kandeel roeren
Zoals gezegd ging er een ritueel vooraf aan het serveren van kandeel. De kandeel – de naam is afgeleid van het Latijnse caldellum, een verkleinende en liefkozende vorm van caldum, iets warms, warm brouwsel – moest namelijk eerst geroerd worden. Dit deed de vader, in aanwezigheid van de kraamvisite. Hij droeg hiervoor een speciale kraamherenmuts (of een zijden mutje met linten van de kraamvrouw) en gebruikte een kandeelstok. Die laatste was niets anders dan een pijp kaneel, soms versierd met strikken. Na het roeren werd de kandeel in een speciaal kandeelstel aan de gasten geserveerd, met een lepeltje en een lange vinger of kaneelkoekje.
Tekst gaat verder onder de foto.
Hoewel kandeel nog steeds kant-en-klaar te koop is en ook makkelijk te maken, is de traditie van het drinken ervan in het kraambed min of meer verloren gegaan. Bij de geboorte van prinses Beatrix in 1938 werd kandeel nog wel officieel geschonken op Paleis Soestdijk en bij de geboorte-aangifte van koning Willem-Alexander in 1967 werd er door prins Claus, premier Piet de Jong en vicepresident van de Raad van State Louis Beel nog een kopje kandeel binnen gelepeld in het stadhuis van Utrecht (foto: Nationaal archief).
Het recept van kandeel
Er bestaan verschillende recepten voor kandeel. Zo wordt er in oude recepten soms helder vleesnat toegevoegd en verschilt het in de recepten nog wel eens welke drank er gebruikt wordt. Er zijn recepten bekend met brandewijn, rode of witte wijn, melk en zelfs bier (dan heet het uiteraard kandeelbier). Ook wordt door sommigen de hele eieren gebruikt, terwijl anderen alleen de dooiers toevoegen. Gebruik in ieder geval een hoge pan met deksel, zodat de alcohol minder snel vervliegt.
Kandeel: traditionele kraamdrank
Ingrediënten
- 8 eierdooiers
- 1/2 citroen
- 1 kaneelstokje
- 100 gram suiker
- 3 kruidnagels
- 1 fles zoete witte wijn
Bereiding
- Stap 1 Giet 1 deciliter wijn in een pan.
- Stap 2 Boen de halve citroen goed schoon en schil deze. Doe de schil met het kaneelstokje en de kruidnagels in de pan. Laat dit een half uurtje op laag vuur trekken, met de deksel op de pan.
- Stap 3 Klop ondertussen in een andere pan de eidooiers op met de suiker tot je een lobbig mengsel krijgt.
- Stap 4 Zeef de verwarmde wijn en klop dit voorzichtig door het eimengsel.
- Stap 5 Zet de pan in een grotere pan met heet maar net niet kokend water.
- Stap 6 Voeg de rest van de wijn langzaam roerend toe en verwarm de kandeel al roerend nog 5 tot 10 minuten op au-bain-marie. Als het goed is dikt de kandeel in tot een romige likeur. Hij moet aan een lepel blijven hangen.
- Stap 7 Serveer eventueel met halfzoete room en nog wat kaneel erop.
Kandeel drink je traditioneel lauwwarm, maar koud kan ook. De eierlikeur is in de koelkast door het alcoholgehalte nog een paar weken te bewaren. Probeer ook eens een beetje kandeel over een schaaltje aardbeien of bij ijs. Yum!
Tip: van de overgebleven eiwitten kun je meringue maken.
Bronnen: Nederlands BakkerijMuseum, Nationaal Archief. Hoofdfoto via Shutterstock.
